ZAKAT FITRAH

Terbit dan tenggelamnya matahari bukti kekuasaan Allah SWT

 “Assalamu’alaikum!” Saya menoleh bila terdengar ada orang memberi salam. Rupa-rupanya rakan sepejabat saya, Zahrain. Zahrain mendapat tauliah untuk menjadi amil. Setelah diberi kelulusan untuk bercuti, Zahrain akan berada di sebuah kompleks membelibelah di ibu negara untuk mengutip zakat fitrah – satu kemudahan yang sangat-sangat memberi kesenangan kepada ummat Islam untuk menunaikan tanggungjawab tersebut. Kalau shopping boleh, takkan mengeluarkan zakat fitrah tak boleh kan?

Apakah Pengertian Zakat Fitrah?

Zakat firah dalam bahasa ‘Arab disebut Zakat di-Fitr (zakat berbuka). Dinamakan demikian kerana ia diwajibkan sebab berbuka selepas sebulan berpuasa. Ia juga disebut zakat badan kerana ia menyucikan, membersihkan dan menyuburkan amalan jiwa.

‘Ulamak mendefinisikan zakat fitrah sebagai harta pada kadar tertentu yang wajib dikeluarkan oleh setiap mukallaf dan orang yang di bawah tanggungannya disebabkan tenggelamnya matahari pada hari terakhir bulan Ramadhan dengan syarat-syarat tertentu.

Bilakah Zakat Fitrah Mula Diwajibkan?

Zakat fitrah difardhukan pada tahun kedua hijrah iaitu pada tahun mula diwajibkan puasa bulan Ramadhan.

Apakah Dalil Pensyariatan Zakat Fitrah?

Dalil wajib mengeluarkan zakat fitrah ialah hadith yang diriwayatkan oleh al-Bukhari dan Muslim daripada Abdullah bin ‘Umar RA yang berkata, “Rasulullah SAW mewajibkan zakat fitrah sebab bulan Ramadhan ke atas manusia sebanyak segantang tamar atau segantang gandum sama ada orang itu merdeka atau hamba, lelaki atau perempuan, kecil atau besar daripada kalangan orang Islam.”

Apakah Syarat-syarat Wajib Zakat Fitrah?

Tiga syarat mewajibkan zakat fitrah iaitu:

1.  Islam

Orang kafir tidak wajib mengeluarkan zakat fitrah. Hukum ini berdasarkan hadith di atas di mana dinyatakan “… daripada kalangan orang Islam”.

2. Tenggelam matahari pada hari terakhir bulan Ramadhan

Orang yang meninggal dunia sebelum tenggelam matahari pada hari tersebut tidak wajib mengeluarkan zakat fitrah, tetapi jika dia meninggal dunia selepas tenggelam matahari, wajib mengeluarkan zakat fitrah.

Bagi bayi yang baru lahir pula – Sekiranya dia lahir sebelum tenggelam matahari, dia wajib dikeluarkan zakat, tetapi jika dia lahir selepas terbenam matahari, tidak wajib.

3. Berkemampuan

Orang yang tidak berkemampuan tidak wajib mengeluarkan zakat fitrah. Maksud berkemampuan ialah memiliki harta yang melebihi keperluan makan untuk diri dan mereka yang di bawah tanggungan pada malam dan siang hari raya.

Sekiranya harta cukup untuk malam dan siang hari raya, tetapi tidak mencukupi untuk hari-hari berikutnya, tetap wajib mengeluarkan zakat fitrah.

Siapakah yang Dimaksudkan Orang di Bawah Tanggungan?

Orang di bawah tanggungan ialah:

1. Isteri

2. Anak (dan ke bawah) yang kecil atau anak yang sudah besar tetapi belum boleh berusaha sendiri untuk mencari nafkah

3. Ibubapa (dan ke atas) yang miskin

4. Khadam yang tidak diberi gaji. Sekiranya diberi gaji, tidak wajib mengeluarkan zakat fitrah untuknya.

Jika orang yang berada di bawah tanggungan itu kafir, tidak wajib dikeluarkan zakat fitrah, tetapi tetap wajib diberi nafkah.

Tidak sah mengeluarkan zakat fitrah bagi pihak orang yang bukan di bawah tanggungan kecuali dengan izinnya dan sebagai wakil.

Bolehkah Zakat Fitrah Diberikan kepada Orang yang di Bawah Tanggungan?

‘Ulamak berselisih pendapat mengenai persoalan ini:

Pendapat 1 : Zakat fitrah tidak boleh diberikan kepada orang yang di bawah tanggungan kerana memberi nafkah kepada mereka adalah wajib. Orang yang wajib diberi nafkah tidak boleh menerima zakat daripada orang yang menanggung nafkahnya.

Pendapat 2 : Imam Malik mengatakan boleh memberi zakat fitrah kepada datuk dan cucu.

Boleh, bahkan afdhal memberi zakat fitrah kepada adik-beradik, bapa saudara, ibu saudara dan anak-anak mereka sekiranya mereka miskin.

Apakah Jenis dan Kadar Zakat Fitrah?

Jenis dan kadar zakat fitrah ialah segantang makanan asasi bagi sesebuah negeri. Ini berdasarkan hadith yang diriwayatkan oleh al-Bukhari dan Muslim daripada Abu Said al-Khudri RA yang berkata, “Kami telah mengeluarkan zakat pada zaman Rasulullah SAW pada hari raya fitrah sebanyak segantang daripada makanan. Makanan kami ialah gandum, anggur kering, keju dan tamar.”

Satu gantang yang digunakan oleh Rasulullah SAW menyamai lebih kurang 2.4 kilogram pada sistem metrik.

Dalam Mazhab Syafi’i, zakat fitrah wajib dikeluarkan dalam bentuk makanan asasi dan tidak memadai jika dikeluarkan dalam bentuk nilaiannya. Sungguhpun begitu, berdasarkan keadaan semasa, harus mengambil pendapat Mazhab Hanafi yang mengatakan boleh mengeluarkan zakat fitrah dalam bentuk nilaian. Ini adalah kerana bentuk ini lebih memberi manfaat kepada orang miskin dan lebih mencapai matlamat zakat itu sendiri.

Bilakah Waktu Mengeluarkan Zakat Fitrah?

Hukum mengeluarkan zakat fitrah berubah mengikut masa iaitu:

1. Harus

Sepanjang bulan Ramadhan dan malam hari raya.

2. Paling utama (afdhal)

Subuh hari raya sebelum manusia keluar untuk menunaikan Solat Sunnat Hari Raya. Hadith yang diriwayatkan oleh al-Bukhari : Dan baginda memerintahkan supaya kamu menunaikan (zakat fitrah) sebelum orangramai keluar pergi sembahyang.

3. Wajib

Mulai tenggelamnya matahari pada hari terakhir Ramadhan.

4. Makruh

Selepas Solat Hari Raya hingga tenggelam matahari pada hari tersebut.

5. Haram

Selepas tenggelam matahari pada hari raya. Sekiranya sengaja melengah-lengahkan zakat fitrah hingga tenggelam matahari pada hari raya, maka dia dikira berdosa dan wajib mengqadha’kannya.

Kecuali disebabkan keuzuran seperti tidak mendapati orang yang berhak menerima zakat atau ada orang yang berhak tetapi dia tidak boleh berjumpa dengannya kerana sesuatu halangan.

Wallahu a’lam.